معرفی ساز سرنا
در موسیقی ایرانی ساز‌های هوا صدا با زبانه‌ی دو لایه و لوله‌ی صوتی منفرد زیاد وجود دارد، ولی هوا صدا‌های با زبانه‌ی دو لایه و لوله‌های صوتی مضاعف خیلی متداول نیستند و به ندرت یافت می‌شوند. منظور از هواصدا‌های با زبانه‌ی دو لایه این است که زبانه از پهن شدن قسمت کوتاهی از نی‌های مخصوص باریک ساخته می‌شود. در موسیقی نواحی ایران گروه سرنا‌ها، نمونه‌هایی از کرنا‌ها و بالابان یا نرمه نای جزو ساز‌های با زبانه‌ی دو لایه اند. در ادامه به معرفی و بررسی دو نمونه سرنای مرسوم و پرکاربرد از دو ناحیه‌ی مختلف ایران می‌پردازیم.
سرنا و ویژگی هایش
سرنا و کرنا هر دو به معنای بوق هستند. سرنا‌ها هواصدا‌هایی هستند که یک لوله‌ی صوتی با دهانه‌ی قیف مانند یا شیپوری دارند. اگرچه سرنا‌های نواحی مختلف از نظر ساختار کلی مشابه‌اند، اما سرنا‌های هر ناحیه از نظر اندازه، شکل دهانه‌ی شیپوری، جنس، حدود اجرایی و محتوای رپرتوار با یکدیگر تفاوت دارند.
تاریخچه‌ی ساز سرنا
نشانه‌های وجود این ساز را می‌توان در دوره‌ی ساسانیان جستجو کرد. یک جام نقره‌ای متعلق به دوره‌ی ساسانی تصویری از یک نوازنده در حال نواختن سرنا را نشان می‌دهد. سرنا در قدیم از مهمترین ساز‌های رزمی به شمار می‌آمد. همچنین برای اعلام پیروزی در میدان جنگ از این ساز همراه با طبل و نقاره و سنج استفاده می‌کردند.
سرنای شرق خراسان
سرنا در اغلب نواحی ایران به “ساز” هم مشهور است. سرنا در شکل‌ها و اندازه‌های گوناگون در همه‌ی نواحی ایران جز ترکمن صحرا متداول است. ساختار کلی بدنه‌ی سرنا و اجزای آن در تمام مناطق تقریبا شبیه هستند. اما سرنا‌های مناطق شرقی ایران (شرق و شمال خراسان و سیستان) در مقایسه با سرنا‌های نواحی دیگر چند تفاوت مهم دارند:
اندازه‌ی آن‌ها کوچک‌تر است.
دهانه‌ی شیپوریشان تنگ‌تر است.
فاقد دو شاخه یا انبرک هستند.
وسعت صوتی شان بیشتر است.
ویژگی‌های ظاهری و ساختاری سرنای شرق خراسان
این سرنای کوچک در مناطق تربت جام، تابیاد، خواف و تا حدودی سرخس دیده می‌شود و اجزای آن عبارتند از:
بدنه‌ی استوانه‌ای با دهانه‌ی شیپوری محدود
میل
زبانه
لب گیر
روی لوله‌ی صوتی این سرنا هفت سوراخ در جلو، یک سوراخ در پشت و یک سوراخ در بغل و نزدیک دهانه‌ی شیپوری ایجاد شده‌اند. روی سوراخ بغل انگشت گذاری نمی‌شود. سرنای شرق خراسان فاقد دو شاخه یا انبرک است و میل آن مستقیما در دهانه‌ی بالایی بدنه قرار دارد. این میل یک لوله‌ی برنجی است که زبانه بر سر آن بسته می‌شود و سمت دیگر آن در سوراخ بالایی بدنه قرار می‌گیرد. زبانه از جنس نی خاصی ساخته شده است. لب گیر، شی گرد از جنس‌های مختلف است که وسط آن سوراخ است و میل از وسط آن عبور می‌کند و باعث ثبات سرنا در دهان نوازنده می‌شود.
برای مطالعه معرفی سبک موسیقی باروک به سایت ما مراجعه کنید.
برچسب: معرفی سبک موسیقی باروک، معرفی موسیقی باروک، موسیقی باروک،
